نوروز نام کهن وماندگار در فرهنگ افغانها

 

کابل باختر/ 28/حوت

نوروز به عنوان جشن سنتی وباستانی آریاناي کهن بازنده گی وفرهنگ مردم افغانستان عجین خورده است ،نوروز نام آشنا برای ملت افغانستان است که هویت وگذشته کهن دارد نوروز بخش از زنده گی مردم کشور ما بوده وبازگو کنندهء یک گذشتهء پربار فرهنگی ویک تمدن کهن است که به هیچ عنوان نمی توان از آن چشم پوشی کرد آنچه به نام نوروز درافغانستان وکشورهای همجوار آن يك جشن ويك ميله باستاني است.

جایگاهء نوروز در زنده گی مردم ما چنان عمیق وپخته است که عنعنهء برگزاری آن درطول سده ها نسل به نسل  انتقال یافته وحفظ گردیده است مگر درطول چند سال اخیر نوروز ستیزی درکشورما درحال ترویج شدن است ومشکل دراین است که نوروز ستیزی باحرکت حلقات وابسته به طلاب پاکستانی آغاز شد ودرحال گسترش مي باشد .

درحالیکه مردم افغانستان شروع سال جدید شان را از نوروز آغاز می نمایند وآن را هجری شمسی خوانده اند مانندهجری قمری از هجرت پیامبر بزرگوار اسلام الهام گرفته شده درحالیکه درپاکستان که اکنون میخواهند مرجع صدور فتوا برای افغانستان باشدتقویم آنها مطابق به تقویم عيسوي ها عیار گردیده و چون یهودیان ونصرانیان روزهای یکشنبه را رخصتی عمومی میگیرند وروز جمعه را روز کار .

برهان الدین نظامی متخصص علوم اسلامي وعضو اکادمی علوم دررابطه به سال هجری شمسی وهجری قمری به خبرنگار آژانس باختر گفت:" هردو تقویم به اساس هجرت رسول اکرم (ص) عیار گردیده است، فرق اندکی میان این دوتقویم وجود دارد برخی از روزهای هجری قمری 29 روزاست درحالیکه هجری شمسی 30و31 روز میباشد این تفاوت باعث گردیده که میان دوتقویم چهل سال فرق به میان آید درغیر آن هردو از هجرت رسول اکرم (ص) الهام گرفته شده است."

مولوی عبدالحکیم مجاهد دررابطه به برگزاری ویا عدم برگزاری میله نوروز به خبرنگار آژانس باختر گفت:" تجلیل از نوروز به نيت تعلق دارد اگر ما از این روز به عنوان روز آغاز سال جشن دهقان ،آغاز کشت وزراعت تجلیل نمائیم مشکل ندارد مگر تجلیل  اگربرگونهء زردشت ها باشد جنبه عملی ودینی ندارد."

این گفته های مولوی عبدالحکیم مجاهد باین گفته هامطابقت داردکه نوروز یک میله ویک جشن باستانی است که با آغاز طروات بهاری زنده گی رنگ دیگر میگیرد وبرای کشت وزراعت زمینه مساعد میگردد وانسانها را وامیدارد تا با نوروز کار وفعالیت شان را رنگ نو دهند .

پوهنیار فریبا فرحت استاد پوهنحی ادبیات پوهنتون کابل مي گويد: هر کشور عرف عادت عنعنه یی دارند که جز فرهنگ تلقی می گردد نسل به نسل انتقال میدهند وبه آن احترام قابل هستند .

رسم ورواج ها مجموعاً به چهاربخش تقسیم می شود:

1 بخش اول را رسم ورواجها تشکیل میدهد

2 ادبیات شفاهی

3 هنر های محلی

4 صنایع دستی

جشن نوروز از جمله عنعنه ورسم رواج ها حساب می گردد که در گروه اول قرار می گیرد که جز فرهنگ ویا فلکلور مردم این سرزمین را تشکیل میدهد از آن به عنوان جشن باستانی یاد میکنیم ، سرزمین افغانستان قدمت طولانی دارد مردمان شان به فرهنگ دوستی وفرهنگ پروری از شهرت خاص برخوردار اند ،جشن نورز یکی از عنعنه ورسم ورواج های است که از دیر زمانی دراین سرزمین مروج بوده است .

طور مثال درزین الاخبار این روز را نوروز گفته اند که آغاز سال است ،شب وروز برابر ميگردد وسایه ها از دیوارها بگذرد وآفتاب از روزن افتد از این رو نوروز در بین آریایی ها به نماد زنده گی نو ،برابر ی درطبعیت و روشنایی درحیات عامه مردم مبدل گردید .

ویا مثلا درمورد نوروز در آيین مزد یسنا که قبل از اسلام اینجا مروج بود چنین عقیده داشتند که ابوریحان البیرونی در کتاب التقهیم خویش مینگارد که فلک درهمین روز گشتن را آغاز كرد .

یعنی گردش چرخ فلک به منظومهء نظام شمسی شب وروز باهم برابر می شود آغاز به کار خود کرده است درمورد پیشینه نوروز نظریات گوناگون وجود دارد.

1 برخی پیروان دین  کلیمی به این باور اند که گویا حضرت موسی درهمین روز به پیامبری مبعوث شد و همچنان فرونشینی کشتی نوح پیغمبر وختم توفان درهمین روز واقع گردیده است .

همین گونه حضرت سلیمان انگشتری معجزه آسای خود را گم کرده بود به همین روز بدست آورد وهمچنان تعداد از ميسحیان نیز به این باور اند که انجیل درهمین روز فرستاده شده است .

2 مسلمانان سنی آغاز خلافت خلیفه چهارم مسلمین را مصادف به همين ميدانند.

وهمچنان دربین مسلمانان به خصوص مردم اهل تشیع این نظر وجود دارد که گویا حضرت علی کرم الله وجه خلیفه چهارم به همین روز خم غدیر به جانشین حضرت محمد (ص)  به تخت ولایت مقرر گردید که مصادف به  اول سال است به همین خاطر برافراشتن جهنده حضرت شاه ولایتماب دربلخ وهمچنان همه ساله درتپه کارته سخی به همین مناسبت صورت میگیرد .

استاد فرحت به ادامه گفت : خداوند خالق، حضرت آدم (ع) را دراین روز آفریده است .

همچنان عقیده دیگر آریایی ها اين بود که گویا کیومرث نخستين بشر در روی زمین در همين روزبه زعم آریاییها به پادشاهی رسید .

همچنان در زمان سامانیان میگفتند جمشید به همین روز به تخت پادشاهی نشست وعلما را جمع کرد چطور کنیم که پادشاهی ما دوام دار باشد علما گفتند (داد وعدل را پیشه بگیر ) وبه همین ترتیب چند روز نخستین روز ماه حمل رانوروز یادکردند که تااکنون هم در بین مردم مروج است دراین روز در اولین بار دنده نیشکر بدست جمشید شکسته شده واز شربتش استفاده کردند ودر همین روز دادن هدیه تبرک مروج گردید وپارچه های زرین به تخت جمشید آویختند وتاج بر سرش نهادند واین روز را نوروز خواندند .

یک بیت از شاهنامه است :

به جمشید گوهرافشاندند    مر آنروز را روز نو خواندند

همیشه تعدادي ازمردم به عنوان ختم تاریکی ها ، سختی ها ،مشقت ها زمستان ها به عنوان آغاز یک تازه گی رستاخیز طبیعت عقیده داشته اند .

روایت وجود دارد از طرف دیگر حضرت رسول اکرم "ص"میفرماید.

"لکل شی ربیع القرآن شهرالرمضان " ترجمه :

هرچیزبهاری دارد و بهار قرآن ماه مبارک رمضان است و همچنان فرموده که و "تعلم القرآن فان هوربیع القلوب"  ترجمه:

بیاموزید قرآن را که بهار دل هاست وهمچنان کلمه نوروز درزبان عربی نیمروز هم آمده است و همچنان در زمان آل برمک که از فرزندان بلخ بود او همیشه خراسانیان را تشویق میکرد به تجلیل از مراسم نوروز شعرا ، دانشمندان ، نویسنده ها را وادار می ساختند که درمورد نوروز چیزهای بنویسند و سخن های دراین مورد بگویند قسمیکه قبلاً گفتم در زمان سامانیان پردهء نوروز ، روز نوروز ، جشن نوروز ، نازنوروز ، روز فرخ ، نغمه نوروز ،هدیه نوروزی ، گل نوروزی ، جلوه نوروزی ، میرنوروزی، رایت نوروزی ، مقدم نوروزی ده ها عنوان شعرها و سخن های بودکه در پیوند نوروزشعر گفته میشد .

دیگر درزمان سامانيان قسمی بود که جوانان کوشش میکردند در هفته های اخیر زمستان، زیر برف گل های که میروید او را پیدا بکنند به عنوان هدیه نوروزی یکی به دیگری اهدا بدارند که این رسم تا هنوز درمناطق تخار و بدخشان ما مروج است و حتی در کاپیسا درولسوالی جمال آغه ، بدخشان، کابل و اندراب شمالی بنام های مختلف یاد می شود.

مثلاً در :

1-درجمال آغه ولایت کاپیسا بنام گل نوروزی

2-دربدخشان بنام گل چغرک

3-درفرزه ، کابل بنام یخ شکنک

4-درسایر قسمت های شمالی گل کاسه شکنک

5-دراندراب گل کاشکنک یادمیگردد که همان گل را از زیر برف پیدا کرده به دوستان خود هدیه میدادند و با خواندن اشعار نوروزی ازیک خانه به خانه دیگر میرفتند و گل را بین دوستان تقسیم میکردند.

امروز نوروز چگونه تجلیل میگردد !

 

در افغانستان مراسم نوروز مختص به قوم یا ملیت خاص نيست که بگوئیم نوروز مربوط کدام قوم است و یا ملیت.

اگر جشن نوروز در مزارسخی تجلیل میشود ، درکارته سخی به عنوان شاه ولایتماب برپا می شود شاه ولایتماب کیست . حضرت علی کرم الله وجه کیست داماد حضرت پیغمبر "ص" پسر کاکای حضرت بهترین عالم خلیفه چهارم اسلام ، کسی که در راه اسلام و عدالت جنگید و مشکلات زیادی را متقبل شد .

اما متاسفانه بعضی گپ های گفته میشود که گویا این مربوط به فلان قوم است و یا ملیت و گذشته از این ها یکی از فرهنگ ها، رسوم و عنعنات این سرزمین است. هرچند که صبغهء اسلامی ندارد مگر جز فرهنگ مردم مااست و مابه آن جشن باستانی ، فصل طراوت و کشت وكار می نامیم یعنی پیش از اسلام مروج  بوده اما ، امروز وقتی بنام خلیفه چهارم بیرق بالا می شودکه گویا در همین روز خلیفه چهارم به تخت ولایت نشسته محسوب به همین سرزمین میشود.

ازلحاظ اجتماعی جشن نوروز :

ازلحاظ اجتماعی چون فرهنگ جز از اجتماع است یعنی فرهنگ دانش است که در بین توده های مردم آگاهانه نا آگاهانه جریان دارد بناً برگزاری تجلیل از نوروز از لحاظ اجتماعی مثلاً وقتی یک روزی دربلخ جهنده برافراشته میشود درعین روز در شهر قندهار جهنده خرقه مبارک بالا میشود، در جلال آباد میله گل نارنج برپا میشود.

 تجلیل این گونه جشن ها برتحکیم روابط اجتماعی مردم اثر گذار است .

آنچه در بالا ذكر شد نشانه هاي از عظمت فرهنگ وهيئت با عظمت يك ملت با يك تاريخ زنده است كه بايد به آن ارج گذاشت.

عبدالخالق – برمك – نوريه